Darowizna - część 1

Pierwsza część cyklu artykułów na temat umowy darowizny.

Darowizna jest silnie obecna w praktyce społecznej. Stanowi narzędzie, z którego najczęściej korzysta się w celu bezpłatnego wzbogacenia innej osoby. Z tych przyczyn jest to umowa o szczególnie doniosłym znaczeniu prawnym. Każdy powinien posiadać chociaż podstawowe informacje o tej czynności prawnej. Jest to najczęstszy sposób z którego korzystają np. rodzice chcący wyposażyć swoje dorastające dzieci w niezbędne środki do rozpoczęcia dorosłego życia. Niniejszy wpis, stanowiący pierwszy z cyklu artykułów na temat darowizny przybliży podstawowe informacje o tym czym jest darowizna.

FORMA UMOWY DAROWIZNY

Darowizna jest uregulowana jest od art. 888 do art. 902 k.c. Kodeksu cywilnego. Do zawarcia umowy darowizny niezbędne jest złożenie oświadczenia przez darczyńcę, które obejmować będzie wolę bezpłatnego przekazania składnika swojego majątku obdarowanemu. Obdarowany musi złożyć oświadczenie o przyjęciu darowizny, zatem ma on możliwość również odrzucenia niechcianej darowizny (np. z powodu obciążenia darowanej nieruchomości długami hipotecznymi). Co do zasady darowizna powinna zostać zawarta w formie aktu notarialnego i to niezależnie do tego co jest przedmiotem darowizny. Od powyższej zasady przewidziany jest wyjątek polegający na tym, że wykonanie darowizny sanuje (naprawiania) niezachowanie formy aktu notarialnego. Zatem, wykonanie darowizny czyli przekazanie jej przedmiotu, np. samochodu lub kwoty pieniężnej powoduje, iż mimo niezachowania formy aktu notarialnego darowizny pozostaje ważna.

Inaczej rzecz ma się w przypadku, gdy inne przepisy szczególne wymagają dla obrotu prawnego pewnych rzeczy bezwzględnie formy aktu notarialnego. Tak się dzieję w przypadku np. zbycia nieruchomości, zbyciem w tym przypadku jest również dokonanie darowizny. Wówczas, nawet wykonanie darowizny tj. przekazanie nieruchomości - w tym przypadku wydanie kluczy i dokumentów niezbędnych do korzystania z niej - to za mało, aby darowizna była ważna. W przypadku darowizny nieruchomości zawsze i bezwzględnie wymagana jest forma aktu notarialnego (art. 158 k.c.). Tak samo ma się rzecz w przypadku dokonania darowizny spadku (art. 1052 k.c.). Należy pamiętać, że istnieją jeszcze inne wymagania bezwzględne co do formy umowy darowizny ze względu na jej przedmiot, np. wymóg zachowania formy pisemnej w podpisami notarialnie poświadczonymi względem darowizn udziałów w spółce z o.o. (art. 180 k.s.h.). Należy zatem pamiętać, iż ze względu na przedmiot darowizny mogą istnieć przepisy szczególne, które wymagają zawsze zachowanie oznaczonej formy szczególnej dla umowy darowizny. Warto poradzić się profesjonalisty np. adwokata przed zawarciem umowy darowizny co do wymogów stawianych przez prawo.

SKUTEK ZAWARCIA UMOWY DAROWIZNY - ALIMENTY ?

Skutkiem skutecznego zawarcia umowy darowizny jest przeniesienie własności rzeczy darowanej na obdarowanego. Na tym jednak skutki darowizny nie poprzestają. Wykonanie umowy darowizny, która to jest przecież aktem szczodrobliwości ze strony darczyńcy rodzi poza prawna więź wdzięczności między stronami. W konsekwencji obdarowany musi postępować względem darczyńcy w taki sposób, aby nie narazić się na zarzut iż okazał on mu rażącą niewdzięczność. Co do pojęcia rażącej niewdzięczności czytajcie regularnie bloga, bo zostanie to wyjaśnione w osobnym wpisie z uwagi na dość obszerną tematykę.

Wykonanie umowy darowizny, poza obowiązkiem dochowania wdzięczności przez obdarowanego może również powodować powstanie tzw. obowiązku quasi-alimentacyjnego. Oznacza to, że darczyńca może żądać wypłaty mu świadczeń jak alimentów od obdarowanego. Uprawnienie to powstaje wówczas, gdy po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w stan niedostatku. Niedostatek oznacza, iż nie jest on w stanie własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb. Także ochronie podlega realizowanie przez darczyńcę obciążających go ustawowych obowiązków alimentacyjnych względem innych osób. W tych sytuacjach darczyńca może wystąpić do obdarowanego z roszczeniem o dostarczanie mu kwot niezbędnych do pokrycia jego utrzymania lub do realizowania jego obowiązków alimentacyjnych. Świadczenie takie nazywane jest quasi - alimentacyjnym, ponieważ podobne jest do alimentów na gruncie prawa rodzinnego.

Przykładowo darczyńca po wykonaniu darowizny np. domu popadł w niedostatek, ponieważ stracił prace lub uległ wypadkowi. Wówczas może on żądać od obdarowanego, aby ten co miesiąc dostarczał mu np. po 1000zł w celu pokrycie jego potrzeb. W tej samej  sytuacji, jeśli darczyńca ma dzieci, na które musi łożyć alimenty, a po wykonaniu darowizny nie ma juz na to środków, wówczas może on żądać, aby kwoty tych alimentów przekazywał mu obdarowany, a następnie on je przekaże swoim dzieciom. Odpowiedzialność obdarowanego jest jednak ograniczona. Obdarowany zobowiązany jest do dostarczania środków do pokrycia utrzymania darczyńcy, tak długo jak istnieje po jego stronie stan wzbogacenia na skutek dokonanej darowizny. Jako stan wzbogacenia należy uznać czas od dokonania darowizny, do czasu przedmiot darowizny już utracił ekonomiczną wartość na skutek zużycia, w przypadku darowizny środków pieniężnych zostały one wydatkowane, a zakupione z tych środków przedmiotu również utraciły już wartość ekonomiczną, lub w przypadku nieruchomości, gdy np. nakłady poczynione przez obdarowanego na nieruchomość w postaci np. remontów równoważą wartość darowizny.

Obdarowany może również uwolnić się od obowiązku świadczenia quasi-alimentacyjnego poprzez zwrot darczyńcy wartości istniejącego po jego stronie wzbogacenia na skutek otrzymanej darowizny.

Kolejne zagadnienia związane z darowizna zostaną omówione w kolejnych częściach cyklu zamieszczanego na blogu.