Law compilance

Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary - nowe prawo kolejnym po RODO zagrożeniem dla przedsiębiorców ?

W sejmie procedowana jest nowelizacja ustawy z dnia 28 października 2002r., o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary ( Dz.U. 2002 nr 197 poz. 1661).

Przepisy tej ustawy przewidują odpowiedzialność przedsiębiorstwa za czyn zabroniony, z którego chociażby pośrednio osiągnął korzyść majątkową, popełniony przez podwykonawcę lub innego przedsiębiorcę (kontrahenta), a także pracownika lub osobę upoważnioną do działania w interesie przedsiębiorcy, jeżeli czyn zabroniony pozostawał w związku z wykonaniem umowy zawartej z podmiotem zbiorowym. Widać już gołym okiem, iż zakres stosowania tej ustawy jest bardzo szeroki, granica jego stosowania jest płynna i zależy od mocno ocennych kryteriów, więc często przedsiębiorca może nawet nie zdawać sobie sprawy z tego, iż np. jego pracownik lub podwykonawca popełnia przestępstwo, a mimo to zostanie do odpowiedzialności pociągnięty.  W ustawie przewidziano jedynie sześć miesięcy na wdrożenie nowych wymogów przez przedsiębiorcę. To oznacza, że najprawdopodobniej w tym roku wszystkie przedsiębiorstwa zaliczane do grupy małych, średnich oraz dużych przedsiębiorstw będą zobligowane do stosowania u siebie systemu Compliance, co będzie konieczne dla uniknięcia surowej odpowiedzialności przewidzianej we wzmiankowanym akcie prawnym.

Założenia nowelizacji. Projektowane przepisy zakładają odpowiedzialność przedsiębiorcy za czyn zabroniony, popełniony w związku z prowadzoną przez niego działalnością, polegający na umyślnym działaniu lub zaniechaniu, a także taki czyn zabroniony, do którego doszło przez niezachowanie wymaganej w danych okolicznościach ostrożności. Firmy odpowiedzą również m.in. za niewdrożenie rozwiązań mających na celu przeciwdziałanie istotnym zagrożeniom prowadzącym do popełnienia czynu zabronionego, w tym za brak procedur określających zasady działania przy stwierdzeniu nieprawidłowości oraz za niewyznaczenie osoby w organizacji, która czuwałaby nad przestrzeganiem prawa.

Ciężar dowodu. Prokurator (sąd) będzie zobowiązany do dowiedzenia faktu popełnienia przestępstwa oraz do wykazania związku tego przestępstwa z działalnością podmiotu. Jednak od tego momentu istnieje tzw. domniemanie niedochowania należytej staranności przez przedsiębiorcę i to on dla uniknięcia odpowiedzialności, będzie zobowiązany do wykazania, iż dochował należytej staranności, postępując zgodnie z regułami ostrożności.

Kara ?
Na mocy nowej ustawy, wobec przedsiębiorstwa mogą zostać zastosowane następujące kary:

• kara pieniężna w wysokości od 30 000 zł do 30 000 000 zł (brak ograniczenia maksymalnej wysokości 3% przychodów) – a w pewnych szczególnych przypadkach nawet do 60 mln zł;
• rozwiązanie albo likwidacja podmiotu zbiorowego;

Dodatkowo, sąd może orzec również jeden lub więcej środków karnych, w tym m.in.:

• przepadek mienia lub korzyści majątkowych albo ich równowartości;
• zakaz promocji lub reklamy prowadzonej działalności, wytwarzanych lub sprzedawanych wyrobów, świadczonych usług lub udzielanych świadczeń;
• zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne;
• zakaz prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju;
• zakaz korzystania z dotacji, subwencji lub innych form wsparcia finansowego ze środków publicznych;
• stałe albo czasowe zamknięcie oddziału podmiotu zbiorowego.

Projekt ustawy przewiduje także możliwość ustanowienia zabezpieczenia majątkowego na mieniu podmiotu zbiorowego oraz zastosowanie wobec podmiotu zbiorowego zarządu przymusowego.

Jak się zabezpieczyć ? Skuteczne zabezpieczenie przedsiębiorstwa przed odpowiedzialnością wynikającą z projektowanych zmian winno przede wszystkim koncentrować się na działaniach prewencyjnych.

Obowiązkiem przedsiębiorstwa, po myśli projektowanego art. 6 ust. 4 ustawy, jest:

• określenie zasad postępowania w przypadku zagrożenia popełnienia czynu zabronionego lub skutków niezachowania reguł ostrożności, np. procedur zgłaszania przez pracowników nadużyć, procedur wyjaśniania nadużyć, kodeksów antykorupcyjnych (wymóg dotyczący wszystkich przedsiębiorców zatrudniających 10 i więcej pracowników)
• określenie zakresu odpowiedzialności poszczególnych organów podmiotu zbiorowego, innych jego komórek organizacyjnych, jego pracowników lub osób uprawnionych do działania w jego imieniu (wymóg dotyczący wszystkich przedsiębiorców zatrudniających 10 i więcej pracowników);
• określenie osoby lub komórki organizacyjnej nadzorującej przestrzeganie przepisów i zasad regulujących działalność podmiotu zbiorowego, np. poprzez wyznaczenie tzw. compliance oficera lub wyodrębnienie specjalnego działu (wymóg dotyczący jedynie średniego i dużego przedsiębiorcy)

Powyższe obowiązki w istocie sprowadzają się do konieczności wdrożenia w przedsiębiorstwie efektywnego systemu Compliance, którego celem jest zapewnienie zgodnego z prawem funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Adwokat dr Szymon Solarski oferuje przedsiębiorcom usługę w postaci kompleksowego wdrożenia w przedsiębiorstwie systemu criminal compliance, którego celem jest dostosowanie organizacji przedsiębiorstwa do wymogów ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych oraz innymi przepisami prawa karnego. Nadto, w ramach swoich usług proponuje również wdrożenie systemu law compliance obejmującego dostosowanie działalności do wymogów ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną, ustawy o prawach konsumenta, rozporządzenia RODO / GDPR, ochrony danych osobowych oraz innych aktów prawa cywilnego.